StAAG Muri-Urkunden/10: Unterschied zwischen den Versionen

Aus Muri
Zur Navigation springen Zur Suche springen
Zeile 5: Zeile 5:
  
 
== Text ==
 
== Text ==
Clemens episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis Anselmo abbati monasterii sancti
+
Clemens episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis [[Anselm|Anselmo]] abbati monasterii sancti Martini Murensis eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum.
Martini Murensis eiusque fratribus tarn presentibus quam futuris regulärem vitam professis in per-
+
 
petuum. • | ' His, qui postpositis secularibus desiderns voverunt in religionis habitu debitam domino servi-
+
His, qui postpositis secularibus desideriis voverunt in religionis habitu debitam domino servitutem dependere, propensius apostolicum debet adesse suffragium, ne cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet aut robur, quod absit, sacre religionis infringat. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus clementer annuimus et prefatum monasterium, in quo divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et ad instar felicis memorie Alexandri pape, predeccssoris nostri, presentis scripta privilegio communimus, in primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum deum et beati Benedicti regulam in eodem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea, quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium inpresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: ecclesiam [[Buoch|s|Buͦches]], ecclesiam [[Stans|Stannes]], ecclesiam [[Gersau|Gersowo]], ecclesiam [[Risch|Riske]], ecclesiam ecclesiam [[Küsnacht|Chussennacho]], ecclesiam [[Ättiswil|Agetiswilare]], ecclesiam [[Thalwil|Tellenwilare]], ecclesiam [[Rohrdorf|Rordorf]], ec-
tutem dependere, propensius apostolicum debet adesse suffragium, ne cuiuslibet temeritatis incursus aut
 
eos a proj|posito revocet aut robur"), quod absit, sacre religionis infringat. Eapropter, dilecti in domino
 
filii, vestris iustis postulationibus clementer anmiimus et prefatum monasterium, in quo divino || maucipati
 
estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et ad instar felicis memorie Alexandri
 
pape, predeccssoris nostri, presentis scripta privilegio communimus, in primis siquidem statuentes, ut ordo
 
monasticus, qui secundum deum et beati Benedict! regulam in eodem monasterio inatitutus esse dinosci-
 
tur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea, quascumque possessiones, quecumque
 
bona idem monasterium inpresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum,
 
largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci,
 
firma vobis vestrisque suceessoribus et illibata permaneant. In quibus bec propriis duximus exprimenda
 
vocabulis: ecclesiam Buches, ecclesiam Stannes, ecclesiam Gersowo 2 , ecclesiam Riske, ecclesiam ec-
 
clesiam 11 ) Chussennacho, ecclesiam Agetiswilare, ecclesiam Tellenwilare, ecclesiam Kordorf, ec-
 
 
clesiam Egenwilare, ecclesiam Stallenchon, ecclesiam Gorelinchon"), ecclesiam Urtichon, quintam
 
clesiam Egenwilare, ecclesiam Stallenchon, ecclesiam Gorelinchon"), ecclesiam Urtichon, quintam
 
partem deeimarum in ecclesia Rordorf, quartam partem deeimarum in ecclesia Stallinchon, diodeci-
 
partem deeimarum in ecclesia Rordorf, quartam partem deeimarum in ecclesia Stallinchon, diodeci-
Zeile 32: Zeile 20:
 
i nentiis suis, predium Urdorf, predium Sprentenbach, predium Tellinchon 8 , predium Wlnchele,
 
i nentiis suis, predium Urdorf, predium Sprentenbach, predium Tellinchon 8 , predium Wlnchele,
 
\ predium Echerswile
 
\ predium Echerswile
4 , predium Botanwile 5 , predium Holunstraze 8 , predium Tegeranc 7 , pre-
+
4 , predium Botanwile 5 , predium Holunstraze 8 , predium Tegeranc 7 , predium Otwizingen', predium Hagenbftchun 2 , predium Ratolfesperc
») „robur" auf Rasur.
 
b ) sie. c ) Verschrieben statt „Gozelinchon". d ) sie, statt „hircine". •) Hiess
 
in der Bulle von 1179, vgl. oben nr. 334., „Schonuntullun" = Schonenttill.
 
f ) Vor dem Anfangsbuchstaben steht noch ein C, da der Schreiber zuerst den folgenden Namen
 
schreiben wollte.
 
1 Das folgende ist Wiederholung der Bulle von 1179 mit Ausnahme der grossgedruckten Stellen.
 
* Dieselben Namen wie in der Bulle von 1179, nur andere Reihenfolge und Orthographie.
 
8 Nach der Bulle von 1179 sollte an dieser Stelle Tellewilare = Thalwil folgen; es liegt aber doch
 
wohl eine Verschreibung vor, obgleich Tellinchon mit P. Kiem sprachlich ganz gut auf Dällikon, Bez. Diels-
 
dorf, bezogen werden könnte und Muri dort ebenfalls Bezitz hatte; vgl. Quellen III. 2. p. 76.
 
* Kggerswil, Pf. Notwil, Ct. Luzern. Dieser und die folgenden Ortsnamen treten in dieser Bulle neu
 
hinzu. — 5 Botenwil, Pf. Schb'ftland, Ct. Aargau. — e Hohlenstrass, Höfe a. d. Beppisch, zürch. Pf. kathol.
 
Dietikon, politisch zu Bergdietikon im Ct. Aargau gehb'rig. — 7 Tägerig, Pf. Mellingen.
 
229
 
dium Otwizingen', predium Hagenbftchun 2 , predium Ratolfesperc
 
 
8 , predium Winteswile*,
 
8 , predium Winteswile*,
 
predium Lennes
 
predium Lennes
Zeile 73: Zeile 46:
 
turbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare,
 
turbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare,
 
sed omnia integra et illibata permaneant eoruin, pro quorum gubernatione ac sustentacione concessa sunt,
 
sed omnia integra et illibata permaneant eoruin, pro quorum gubernatione ac sustentacione concessa sunt,
usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auetoritate et in ecclesiis vestris parrocbialibus dio-
+
usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auetoritate et in ecclesiis vestris parrocbialibus diocesaporum episcoporum canonica iustitia. Ad indicium autem huius a sede apostolica percepte protectionis
«) Statt „Bozwile" = Boswil. »>) 8 i c .
 
1 Otzvisingen, nach einem Muri-Urbar von 1353 ein Hof zwischen Nesselbach und Meilingen. — s Hagen-
 
buch, Hof in Pf. Lunkhofen, nach P. Kiem, auf keiner Karte.
 
' llattlisberg, jetzt Ober-, Mittler- {Druder-) und Hinter-Albis, Hb'fe östlich vom Pfd. Hausen (vgl. Top.
 
Atlas Ct. Zürich 26. Blatt), heissen in Oygers Karte von 1664 Ober-, Bruder- und Unter-Albis, und auf Kellers
 
Cantonskarte von 1831 Ober- und Unter-liattlisberg; häufig in Kappeier Urkunden; in einem Kappeier Lehens-
 
revers v. 1569 heisst der Hof Bruderalbis oder oberer liatlisberg.
 
4 Winterswil, Weiler in Pf. Beinwil, Ct. Aargau. — 6 Lennes, Hof in Pf. Boswil, Ct. Aargau, vgl.
 
Muri-Urbar v. 1380. — 8 Hier kann schwerlich das kurz vorher genannte Rifferswil zum 3. Mal gemeint sein,
 
eher Remetswil, sildöstl. v. Pordorf. — ' Rüti, Hof in Pf. Niederwil, Ct. Aargau. — 8 Wolenswil, Pfd. bei
 
Mellingen. — " Maschwanden, Pfd. — ,0 Gamlikon, Weiler in Pf. Stallikon. — " Benziwil, Dorf in Pf. Meren-
 
schwand, Ct. Aargau. — " Ibikon, Weiler in der zuger. Pf. Bisch. — ,3 Sellenbüren, Dorf in der lf. Stalli-
 
kon. — " Tennwil, Dorf in der Pf. Seengen, Ct. Aargau. — ,6 Schinznach, Pfd. im Ct. Aargau. — " Bözberg,
 
Pfd. im Ct. Aargau.
 
" Kann aus sprachlichen Gründen nicht mit P. Kiem auf Siseln im Frickthal bezogen werden, wo
 
auch keine Besitzungen von Muri nachweisbar sind; vielmehr Sisikon, Pfd. im Ct. Uri.
 
18 Diese grossgedruckte Stelle ist eine der Urkunde des Bischofs Werner v. Strassburg 1027 (in Quellen
 
III. 2. p. 108) entnommene Einschiebung in die sonst unveränderte Wiederholung der Bulle von 1179.
 
10 Ebenfalls aus der Urkunde von 1027 eingeschoben.
 
230
 
cesaporum episcoporum canonica iustitia. Ad indicium autem huius a sede apostolica percepte protectionis
 
 
aureum unum nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Si qua igitnr in futurum ecclesia-
 
aureum unum nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Si qua igitnr in futurum ecclesia-
 
stica secularisve persona hanc nostre constitucionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit,
 
stica secularisve persona hanc nostre constitucionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit,
Zeile 102: Zeile 54:
 
sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hie fruetum bone actionis pereipiant
 
sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hie fruetum bone actionis pereipiant
 
et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen. A —. Amen.
 
et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen. A —. Amen.
 +
 
(R.) Ego Clemens catholice ecclesie episcopus ss. (M.) —*)
 
(R.) Ego Clemens catholice ecclesie episcopus ss. (M.) —*)
 
t Ego Iohannes presb. card. tituli saneti Marci ss.
 
t Ego Iohannes presb. card. tituli saneti Marci ss.
Zeile 110: Zeile 63:
 
f Ego Gratianus sanetorum Cosmc et Damiani diac, card. ss.
 
f Ego Gratianus sanetorum Cosmc et Damiani diac, card. ss.
 
f Ego Gerardus saneti Adriani diac. card. ss.
 
f Ego Gerardus saneti Adriani diac. card. ss.
 +
 
Datum Laterani per manum Moysi, sanete Romane ecclesie subdiaconi, vicem agentis can-
 
Datum Laterani per manum Moysi, sanete Romane ecclesie subdiaconi, vicem agentis can-
 
cellarii, III. idus Mart., indictione VII., incarnationis dominice anno M°C°LXXX°VIII 0 , pontificatus
 
cellarii, III. idus Mart., indictione VII., incarnationis dominice anno M°C°LXXX°VIII 0 , pontificatus
 
vero domini '• Clementis • pape III. anno secundo. 2
 
vero domini '• Clementis • pape III. anno secundo. 2
Original: Perg. 75/57 cm. St. A. Aargau Muri C. I. D.
 
Bleibulle an rothen Seidenschnüren; natürlich gehört die Umschrift, welche P. Kiem Quellen III. 2.
 
p. 123. dem Sigel zuschreibt: „Doce me domine facere voluntatem tuam" nicht der Bleibulle, sondern der Rota an!
 
Drucke: Murus et Antemurus III. 18. — Herrgott Geneal. IL nr. 252 (zu a° 1188). — Quellen z.
 
Schweiz. Gesch. III. 2. p. 120. ed. P. Kiem, dessen Ortserklärungen hier theils benutzt, theils berichtigt sind.
 
Heg.: Kurz und Weissenbach p. 130. — Lichnowsky nr. 22. — Hidber 2599. — Jaffi 10
 
 
----
 
----
 
''Urkundenbuch der Stadt und Landschaft Zürich, 1. Bd., S. 227ff.''
 
''Urkundenbuch der Stadt und Landschaft Zürich, 1. Bd., S. 227ff.''
 +
 
== Standort und Signaturen ==
 
== Standort und Signaturen ==
 
* Standort: [[Staatsarchiv Aargau#12. Jahrhundert | Staatsarchiv Aargau]]
 
* Standort: [[Staatsarchiv Aargau#12. Jahrhundert | Staatsarchiv Aargau]]

Version vom 5. November 2018, 13:18 Uhr

Urkunde vom 13. März 1189

Beschreibung

Papst Clemens III. nimmt das Kloster Muri unter apostolischen Schutz und bestätigt dessen Besitzungen.

Text

Clemens episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis Anselmo abbati monasterii sancti Martini Murensis eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum.

His, qui postpositis secularibus desideriis voverunt in religionis habitu debitam domino servitutem dependere, propensius apostolicum debet adesse suffragium, ne cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet aut robur, quod absit, sacre religionis infringat. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus clementer annuimus et prefatum monasterium, in quo divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et ad instar felicis memorie Alexandri pape, predeccssoris nostri, presentis scripta privilegio communimus, in primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum deum et beati Benedicti regulam in eodem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea, quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium inpresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: ecclesiam s|Buͦches, ecclesiam Stannes, ecclesiam Gersowo, ecclesiam Riske, ecclesiam ecclesiam Chussennacho, ecclesiam Agetiswilare, ecclesiam Tellenwilare, ecclesiam Rordorf, ec- clesiam Egenwilare, ecclesiam Stallenchon, ecclesiam Gorelinchon"), ecclesiam Urtichon, quintam partem deeimarum in ecclesia Rordorf, quartam partem deeimarum in ecclesia Stallinchon, diodeci- mara 1 ') partem deeimarum in ecclesia Reinfriswile, vicesimam partem deeimarum in ecclesia Surse, pre- dium Gersogo cum pertinentiis SUIB, predium Spreitenbach, pro quo redduntur vobis Septem hycine*) pelles, predium Buches cum pertinentiis suiB, predium Chussennacho cum pertinentiis suis, predium Gangolfeswile, predium Terespach, in Waltrat novem mansos, predium Allinchon cum pertinentiiB suis, predium Wicwile cum pertinentiis suis, predium Conuntüellun"), predium Geppenowo cum per- tinentiis suis, predium Chalpach, predium Wilberc f ), predium Cholumbrowo, predium Cholumbare, predium Chutingen, predium Tintinchon, predium Ilechilingen, predium Totinchon, predium Talle- 1 hun, predium Rainfriswile, predium Rotwile cum pertinentiis suis, predium Bellenchon cum perti- i nentiis suis, predium Urdorf, predium Sprentenbach, predium Tellinchon 8 , predium Wlnchele, \ predium Echerswile 4 , predium Botanwile 5 , predium Holunstraze 8 , predium Tegeranc 7 , predium Otwizingen', predium Hagenbftchun 2 , predium Ratolfesperc 8 , predium Winteswile*, predium Lennes 5 , predium Kenferswile 6 , predium Borwile*) cum pertinentiis suis, predium Rüti 7 , predium Woloswile 8 , predium Maswondon*, predium Gamelinchon 10 , predium Pen- ziswile u , predium Ipinchon 12 , predium Selenbüron 18 , predium Tennenwile u , predium Schin- cennacho 15 , predium Bozeberch 16 , predium Sisinehun 1T , parrochialem ecclesiam Mura cum tribus capellis Hermotheswile, Porwilo, Wolon; sicut predicta ecclesia et capelle victui et vestitui vestro sunt rationabiliter deputate, sie vos eas inpresentiarum habere concedimus et auetoritate apostolica confirmamus. Iusuper etiam auetoritate vobis presentium indulgemus, ut, si advocatus vester advocatie iura transgressus in vos et in monasterium vestrum aut in ea, que ad monasterium ipsum pertinent, ex- actiones indebitas exercuerit et alias se gravem vobis et inntilem exhibuerit, nisi commonitus resipuerit, liceat vobis alium advocatum eligere natu maiorem de Castro Abespurc 1 8 , per quem iura ipsius mona- sterii melius illibata a malefactorum rapinis et violentiis defendantur. Ipse etiam advocatus nullo modo quiequam de rebus monasterii sive in fundis sive in maneipiis sive de ipsa advocatia cuiquam pre- stare audeat. I9 Sepulturam quoque ipsius loci liberain esse decernimus, ut eornm devotioni et extreme voluntati, qui se illie sepeliri deliberaverint, nisi forte exeommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tarnen iusticia ecclesiarum illarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur. Cum autem generale interdietnm terre fuerit, liceat vobis clausis ianuis, non pulsatis campanis, exclusis exeommunicatis et inter- dictis suppressa voce divina officia celebrare. Obeunte vero te nunc eiusdem loci abbate vel tuorum quo- libet successorum nullus ibi qualibet supreptionis b ) astucia seu violentia preponatur, nisi quem fratres com- muni consensu vel fratrum pars consilii sanioris seeundum dei timorem et beati Benedicti regulam pro- viderint eligendum. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatym monasterium temere per- turbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra et illibata permaneant eoruin, pro quorum gubernatione ac sustentacione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auetoritate et in ecclesiis vestris parrocbialibus diocesaporum episcoporum canonica iustitia. Ad indicium autem huius a sede apostolica percepte protectionis aureum unum nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Si qua igitnr in futurum ecclesia- stica secularisve persona hanc nostre constitucionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo terciove commonita, nisi reatum suum condigna satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei ac domini redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat. l Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hie fruetum bone actionis pereipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen. A —. Amen.

(R.) Ego Clemens catholice ecclesie episcopus ss. (M.) —*) t Ego Iohannes presb. card. tituli saneti Marci ss. f Ego Pandulfus presb. card. basilice XII apostolorum ss. t Ego Alb[inus] b ) tit. sanete crucis in lerusalem presb. card. ss. f Ego Alexius presb. card. tit. sanete Susanne ss. — f Ego Iacobus diac. card. sanete Marie in Cosmidyn ss. f Ego Gratianus sanetorum Cosmc et Damiani diac, card. ss. f Ego Gerardus saneti Adriani diac. card. ss.

Datum Laterani per manum Moysi, sanete Romane ecclesie subdiaconi, vicem agentis can- cellarii, III. idus Mart., indictione VII., incarnationis dominice anno M°C°LXXX°VIII 0 , pontificatus vero domini '• Clementis • pape III. anno secundo. 2


Urkundenbuch der Stadt und Landschaft Zürich, 1. Bd., S. 227ff.

Standort und Signaturen

Editionen

  • Benedikt Studer (Hrsg.): Murus et antemurale, oder Muri und seine Vormaur. gedruckt in dem fürstlichen Gotthauss Mury, Mury 1720, S. 16–21 (Geistliche Befreyungen).
  • Jacob Escher und Paul Schweizer (Hrsg.): Urkundenbuch der Stadt und Landschaft Zürich. Band 1. Zürich 1888, S. 227–230, Nr. 349.

Regesten

  • Heinrich Kurz und Placidus Weissenbach (Hrsg.): Beiträge zur Geschichte und Literatur, vorzüglich aus Archiven und Bibliotheken des Kantons Aargau. Erster Band. H. R. Sauerländer, Aarau 1846, S. 130–131, Nr. 8. Mit der Jahreszahl 1388.